Hükümetleri İklim Değişikliği Taahhütleri Konusunda Sorumlu Tutmak için Araştırma Rehberi – 1.Bölüm: Ülke Taahhütleri

Moritanya’nın güneyindeki Hore Mondji köyünde bir kadın, UNICEF tarafından pilot olarak uygulanan bir projenin parçası olan güneş panellerini temizliyor. Resim: Raphael Pouget, Creative Commons, Climate Visuals Countdown

Ulusal taahhütler ve performans konusunda şeffaflık, küresel ısınmayla mücadeleye yönelik uluslararası çabalarda kritik bir unsurdur. Carbon Brief‘te yer alan haberde, Britanya ve AB’nin eski baş müzakerecisi Pete Betts, 2021 yılında Glasgow’da düzenlenen basın brifinginde “Tüm iklim rejimi şeffaflık üzerine kuruludur” diyor.

Şeffaflık neden bu kadar önemli?

Betts şöyle açıklıyor: “İklim rejiminde ceza yok sadece isimlendirme ve utandırma var. İşleyen bir şeffaflık rejimine sahip olmak tüm sistemin çalışması için kesinlikle kilit önem taşıyor.” Benzer şekilde Avrupa Birliği tarafından finanse edilen bir düşünce kuruluşu olan NDC Aspects’in 2022 tarihli bir raporunda da bu şeffaflık sistemi “bir geri bildirim döngüsü” olarak adlandırılmış.

Gazetecilerin kendi ülkelerinin ne yaptığını ve verilen sözlerin tutulup tutulmadığını araştırmaları için pek çok materyal mevcut. Bu bölümde bu tür vaatlerin nerede bulunabileceğine yer veriyoruz.

İfşaat: Gelişen Bir Çerçeve

Uluslararası müzakereler giderek daha fazla şeffaflık gerekliliği ortaya çıkarmıştır. Esasen, imzacı hükümetleri taahhütlerini sunmaya ve ilerleme raporları hazırlamaya çağırmaktalar.

Ancak uluslararası şeffaflık standartları oluşturmak kolay değil, boşluklar var. Örneğin, kurallar fosil yakıt sübvansiyonlarının raporlanmasını gerektirmiyor. Karmaşık detaylar üzerinde müzakereler devam ediyor. (COP27 şeffaflık tartışmalarına ilişkin bir rapor, akademisyenler ve Hollanda hükümeti tarafından desteklenen bir araştırma projesi olan TransGov tarafından hazırlanmıştır).

Bununla birlikte daha fazla tekdüzelik ve ayrıntı önümüzde durmakta. Önceki düzenlemelere dayanarak, 2015 Paris Anlaşması bir “Geliştirilmiş Şeffaflık Çerçevesi” (ETF) oluşturdu. 2024 yılı sonuna kadar tüm ülkelerden bu çerçeve kapsamında rapor sunmaları istenmekte. Daha fazlası için UNFCCC’nin Haziran 2022 ETF Referans Kılavuzunu okuyabilirsiniz.

Peki tüm bunlar raportörler için ne anlama geliyor? Esasen mevcut ve gelecek raporlar hükümetleri sorumlu tutmak için çok önemli başlangıç noktaları sağlamaktadır.

Şimdi bunları nerede bulabileceğimize dair daha spesifik bilgilere geçelim.

NDC: Temel Belge

Her hükümetin gönüllü taahhütlerini açıklayan temel belge Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı (NDC) olarak bilinmektedir. UNFCCC’nin NDC’ler Hakkında Her Şey sayfasında açıklandığı üzere, “Basitçe ifade etmek gerekirse, bir NDC emisyonları azaltmaya ve iklim etkilerine uyum sağlamaya yönelik bir iklim eylem planıdır”.

Paris Anlaşması’nın 194 tarafının tamamı en az bir NDC sunmuştur. (BMİDÇS sayfasındaki NDC’lerin listesine bakın.) Ya da NDC Sicilinde ülkenizin belgelerini bulun. Ayrıca en son NDC başvurularının bir RSS beslemesi de bulunmaktadır.

NDC’ler Neleri Kapsar?

NDC’lerde çeşitlilik vardır, ancak esas olarak şunları içerirler:

• Sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik hedefler.
• Sektöre özel azaltım hedefleri.
• Hedeflere ulaşmak için planlar.

Örneğin, Avustralya Haziran 2022′de “2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 2005 seviyelerinin %43 altına düşürmeyi taahhüt ederek 2030 hedefinin iddiasını artırdığını” söyledi. NDC’lerde farklı emisyon türleri için hedefler verilmektedir.

Çok daha fazla ayrıntı var. Örneğin Avustralya, “yenilenebilir enerjinin daha fazla nüfuz etmesini sağlamak ve şebekenin karbonsuzlaştırılmasını hızlandırmak için Avustralya’nın elektrik şebekesine 20 milyar dolarlık bir yatırım” sözü verdi.

Avrupa Kapasite Geliştirme Girişimi (ECBI) tarafından hazırlanan NDC’ler için Cep Rehberi, NDC’lerin tarihçesini ve özelliklerini ele alıyor.

Birçok NDC eksik bulundu. Washington DC merkezli bir STK olan Dünya Kaynak Enstitüsü (WRI), 2022 NDC’lerin Durumu raporunda şunları yazdı: “Yeni ve güncellenmiş NDC’lerin çoğu ilk NDC’lerden daha şeffaf ancak yaklaşık yüzde 16’sı hala emisyonları ölçmek için önemli bilgilerden yoksun.” WRI, bunlardan yirmisinin “ülkelerin 2030 emisyonlarını tahmin etmek için gerekli bilgilerden hala yoksun olduğunu” ekledi.

WRI, “NDC’lerin çoğu artık azaltım için sektöre özel politikalar ve önlemler içeriyor olsa da, ormanlar, enerji ve ulaşım gibi kilit sektörler de dahil olmak üzere birçok NDC’de önemli boşluklar var” dedi. Ayrıca, WRI raporuna göre, NDC’lerin sadece yarısı emisyon azaltım hedeflerine ulaşmak için hangi finansmanın gerekli olacağını detaylandırmaktadır.

Sırada Ne Var?

2021 Glasgow İklim Paktı kapsamında, tüm ülkelerin 2022 yılında NDC’lerindeki hedefleri yeniden gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri gerekiyordu. Ancak 2022’nin sonlarında Mısır’da düzenlenen COP27 öncesinde sadece iki düzine ülke bunu yaptı.

COP27 Uygulama Planı, henüz yeni veya güncellenmiş NDC’lerini bildirmemiş olan tarafları bir sonraki toplantı öncesinde (COP28, Kasım sonu ve Aralık 2023 başında Dubai’de yapılacak) “mümkün olan en kısa sürede” bunu yapmaya çağırdı ve tüm taraflardan 2023 sonuna kadar NDC’lerindeki 2030 hedeflerini gerektiği şekilde yeniden gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri istendi.

NDC’lerin bir sonraki büyük turu 2025’te gelecek ve COP30’dan en az dokuz ay önce yayınlanacaktır. Ülkeler 2031-2035 yılları arasındaki beş yıllık döneme bakmaya “teşvik edilmektedir”. Bazıları daha uzun zaman ufukları içerebilir. Dolayısıyla NDC’lerin kapsadığı zaman dilimleri muhtemelen değişiklik gösterecektir.

Uzun Vadeli Stratejiler de Sunuldu

NDC’leri tamamlayan uzun vadeli bir strateji planı olan başka bir belgeye de göz atabilirsiniz.

UNFCCC tarafından tanımlandığı üzere, “Tüm taraflar uzun vadeli düşük sera gazı emisyonlu kalkınma stratejilerini formüle etmek ve iletmek için çaba göstermelidir.” Bu strateji belgeleri genellikle NDC’lerin nasıl gerçekleştirileceği konusunda daha fazla ayrıntı sağlar. 18 Mayıs 2023 itibariyle 62 ülke bu belgeleri sunmuştur.

Gelişmekte Olan Ülkeler Tarafından Oluşturulan Ulusal Uyum Planları

Gelişmekte olan bir ülke olan Çad tarafından sunulan bir Ulusal Uyum Planı (UUP) örneği. Resim: Ekran görüntüsü, UNFCCC

Ulusal Uyum Planları (UUP’ler), gelişmekte olan ülkeler tarafından orta ve uzun vadeli uyum ihtiyaçlarını ve bunlara yönelik stratejileri belirlemek için oluşturulur. (Daha fazla bilgi için UNFCCC NAP web sitesindeki “sunulan NAPS” bölümüne bakınız).

UNDP tarafından hazırlanan ve süreci anlatan bir özete göre, birçok ülke BM Kalkınma Programı (UNDP), BM Çevre Programı (UNEP) ve Yeşil İklim Fonu’ndan (GCF) destek ve yardım almaktadır.

40 NAP’ın bağlantıları UNFCCC web sitesinde yer almaktadır. UNEP, bunlarla ilgili basın bültenlerini UNEP web sitesinde yayınlamaktadır.

Örnek için Çad’ın Şubat 2021 tarihli ilk NAP’ına bakınız. NAP’lar tipik olarak ulusal koşullar hakkında önemli bilgiler içerir.

GİRİŞ-TOC | 2 Bölüm| 3 Bölüm| 4 Bölüm| 5 Bölüm| 6 Bölüm

Toby McIntosh , dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org‘un (2010-2017) editörlüğünü yapmıştır. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalışmış ve çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulunmuş ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazmıştır. FOI savunucularından oluşan  FOIANet ağının yürütme kurulu üyesidir.

The post Hükümetleri İklim Değişikliği Taahhütleri Konusunda Sorumlu Tutmak için Araştırma Rehberi – 1.Bölüm: Ülke Taahhütleri appeared first on Global Investigative Journalism Network.