Karaçi’yi Keşfetmek: Modern Bir Metropoldeki Sorunları Araştırmak için Harita ve Veri Kullanımı

Karaçi Pakistan’ın en büyük şehri ve finans başkentidir, ancak aynı zamanda dünyanın en yaşanmaz şehirlerinden biri olma gibi şüpheli bir üne de sahip.

Sorunları tespit etmek zor değil: Bu geniş kıyı metropolünün sakinleri kentsel sel, temiz suya erişim ve yetersiz toplu taşıma gibi zorluklarla karşı karşıya. Bu günlük mücadelelere bir de kentin siyasi şiddet geçmişi ekleniyor.

Ancak bu zorluklardan bazıları araştırmacı gazetecilik için verimli bir zemin oluşturuyor. Yıllar geçtikçe, ülkenin en iyi araştırma hikayelerinin bazılarının arazi mafyası, Karaçi’nin kaybolan kıyı şeridi, devlet suyunun özelleştirilmesi ile kar elde eden çetelerin ortaya çıkarılması ya da sadece şehrin suç verilerini analiz etmekten geçtiğini anlıyorsunuz.

Bu durum, Pakistan’da kamusal bilgiye erişimin, özellikle Batı’daki ülkelerle karşılaştırıldığında, genellikle zor olmasına rağmen yapılıyor. Dahası, devlet içindeki belirli kişiler veya gruplar hakkındaki bilgilerin sansürlenmesi için medya üzerinde sürekli bir baskı var.

Ana akım Aaj haber kanalına bağlı İngilizce bir site olan Aaj English’in editörü Mahim Maher gibi gazeteciler için Karaçi’nin uzun süredir devam eden sistemik sorunlarına odaklanma dürtüsü, evlat edindiği memleketinin nasıl yaşadığını ve nefes aldığını anlama ihtiyacından kaynaklanıyor. Londra’da büyüyen ama artık Karaçi’yi evi olarak gören Maher, “Her şeyin iyi yönetime dayandığını fark ettim” diyor.

Şehir masasında çalışan Maher, eski gazetelerdeki çağdaşlarının çoğunun siyasete odaklandığını fark etti ve bunu sıkıcı buldu. Bunun yerine, şehri anlamlandırmasına yardımcı olacak ve sistemik sorunlarını ve endişelerini, izleyicilerinin de çevrelerinde olup bitenleri anlamalarını sağlayacak şekilde açıklayacak hikayeler yayınlamak istedi. Böylece üst geçitleri ve kanalizasyon kanallarını kendi deyimiyle “seksi” hale getirmek için yola koyuldu.

Karaçi’nin hikayelerini araştırmak da Oonib Azam‘ın 2015 yılında stajyer muhabir olarak başladığı ilk işlerden biriydi ve bu işi bırakmadı. The Express Tribune’ün Metro sayfalarında yerel şehir yönetimi muhabiri olarak çalışmaya başladığından bu yana, odaklandığı alanlardan biri Karaçi’nin kötü şöhretli olduğu arazi gaspı ya da hile veya zorla mülk edinme oldu. Çoğu muhabir yerel şehir haberlerinden çabucak uzaklaşıp üst kademelere doğru ilerledikçe siyaset haberlerine yönelirken, Azam belediye yönetiminin kendisini her zaman büyülediğini söylüyor. Şu anda Pakistan’ın en büyük İngilizce gazetelerinden biri olan The News International’da muhabirlik yapan Azam için Karaçi, pek çok haberinin kaynağı olmaya devam ediyor. “Ayrıca kimse bu konuda haber yapmıyor, dolayısıyla keşfedilecek çok alan var” diyor.

Peki, gazeteciler bilgi eksiklikleri ve  kamu görevlileri karşısında belediyenin sistemik sorunlarını araştırmanın yollarını nasıl buluyor? Ve Karaçi’ye benzer şehirlerdeki muhabirler bu deneyimlerden ne gibi dersler çıkarabilir? Azam ve Maher’e Karaçi gibi büyük ve kafa karıştırıcı bir şehirde bilgi edinmek ve kentsel hikayeleri araştırmak için en iyi ipuçlarını sorduk.

Haritaları ve Verileri Bulun

Müslüman bir ülkede toplumsal cinsiyet normlarıyla yüzleşen bir kadın olarak Maher, bilgi toplamak için yenilikçi yollar bulması gerektiğini biliyordu. Erkek muhabir meslektaşları; kaynaklarıyla çay ve kahve ritüellerini paylaşabilir ya da bağlantı kurmak ve bilgi edinmek için polis karakollarında takılabilirken, onun başka bir seçeneğe ihtiyacı vardı.

Haritalar onun için vazgeçilmez hale geldi ve “başka türlü görmem mümkün olmayan koca bir şehri görmemi sağladı” diyor. Veri gazeteciliği sayesinde okuyucularına şehrin sorunları hakkında somut bilgiler sunabildi ve bu ikisini birleştirerek Karaçi’nin can sıkıcı sorunları hakkında haber yapmanın yeni bir yolunu buldu.

Bir araştırma için, cinsel saldırılardaki eğilimleri belirlemeye çalışmak amacıyla şehirdeki tecavüz istatistiklerini inceledi ve okuyucuların bulgularını görselleştirebilmesi için bunları haritalandırdı. Verilerin nasıl toplanacağını belirledikten sonra, her bir vakayı okudu ve rakamları bir Excel tablosuna girdi. Bunu yaparak, vakaların nerede gerçekleştiğini söyleyebilmiş ve işçi sınıfı semtlerinde ve sanayi bölgelerinde daha yüksek sayıda olay tespit ediyor.

Başka bir hikayede, tartışmalı bir karakola dair yüksek rütbeli polis memurunun birimini konu alan çatışmaları ve şüpheli ölümleri araştırdı, bunu da  bir polis kaynağı tarafından kendisine verilen verileri kullanarak başardı.

Haritalar tarihsel araştırmalar için de faydalı olabilir. Azam’ın Gutter Baghicha hakkındaki hikayesi, New York’taki Central Park’tan daha büyük olan bir kamu parkının nasıl yavaş yavaş işgal edilip üzerine inşaat yapıldığını ve bunun da “Asya’nın en büyük kentsel yeşil alanının” kaybına yol açtığını araştırıyordu. Haberde, okuyuculara bölgenin zaman içinde nasıl değiştiğini ve inşaattan kimlerin faydalandığını göstermeye yardımcı olan 1946 ve 2008 tarihli iki harita yer alıyordu.

Hikayeleri Yeni Yöntemlerle Anlatın

Maher, Karaçi’deki büyük ve yapısal hikayelerin çoğunun yüzeyde aynı kaldığını, asıl zorluğun bunları yeni ve ilginç şekillerde anlatmak ve daha derine inmek olduğunu söylüyor. Bunu yapmak için, daha iyi anlaşılması için bilgileri bir araya getiriyor. “Kağıda döktüğüm şeyin bilişsel olarak alımlanmasını sağlamak” diyor.

Azam, Himalaya su havzası bölgelerini ele alan bir haber sitesi olan Third Pole için hazırladığı Heavy Toll of Development Frenzy on Karachi Coast (Karaçi Sahilinde Kalkınma Çılgınlığının Ağır Bedeli) başlıklı haberinde, uydu görüntülerini kullanarak şehrin sahilinin on yıl içinde nasıl geri kazanıldığını ve özel gayrimenkullerle inşa edildiğini gösterdi. Bunun kentin kıyı şeridi üzerinde sayısız etkisi oldu: Kentin zenginleri için yapılan konutlar artık balıkçıların ve eskiden orada yaşayan yerli halkın denize erişimini engelliyor. Ayrıca önemli çevresel sonuçları da oldu.

Azam, “Google Earth’ü çalışmalarımda sık sık kullanıyorum, çünkü çok kolay bir araç ve arazinin zaman içinde nasıl ve nereye tecavüz edildiğini görmenize gerçekten yardımcı oluyor” diyor. Azam ayrıca ülkenin Ulusal Oşinografi Enstitüsü’nden “arazi ıslahını incelememe yardımcı olan” birkaç araç istedini söylüyor.

Alternatif Kaynaklar Bulun

Maher ve Azam’ın deneyimleri, belediyenin sistemik sorunlarıyla ilgili haber yapan gazetecilerin, kamuya açık kayıtlarda boşluk olan yerlerde kaynaklarını çeşitlendirebileceğini gösteriyor: Bilgi almak için STK’lara, akademisyenlere, düşünce kuruluşlarına ve bireysel hükümet yetkililerine başvurmak  gibi.

“Karaçi’de tabanda çalışan gerçekten iyi akademisyenler var ve neler olduğunu biliyorlar. Ve zaman zaman bürokrasideki resimden farklılık gösteriyor” diye açıklıyor Maher.

Muhabirler çoğu zaman farklı yanıtları karşılaştırarak gerçeğin izini sürebiliyor. “Sadece herkes aynı şeyi söylemeye başladığında röportaj yapmayı bırakıyorum” diye ekliyor.

Gerçekleri Belirleyin

Maher 20 yıl önce bir haber merkezinde çalışmaya başladığında veri önemli bir şey değildi. “Verinin yokluğu ya sizi felç eder ya da daha meraklı olursunuz” diyor. O daha meraklı oldu.

Bilgi eksiklikleri onu, “sabit bir gerçek… bir hikayeye koyabileceğiniz ve zamanın testine dayanacak bir gerçek” ile desteklenen hikayeler olarak adlandırdığı bir arayışa yöneltti. Ancak Karaçi gibi bir şehirde bunu bulmak son derece zor.

Karaçi’nin su tedarikiyle ilgili bir hikaye üzerinde çalışırken incelediği bir rakamı örnek veriyor. Çok basit bir soruyu yanıtlamak istemiş: Şehrin işleyebilmesi için ne kadar suya ihtiyacı vardı? Okuduğu her şeyde bir ya da iki rakam tekrarlanıyordu, ancak orijinal kaynağın izini sürmek uzun zaman aldı: Karaçili bir aktivist tarafından hazırlanan bir rapor ve tekrar tekrar atıfta bulunulan bir araştırma projesi. “Eğer bir gazeteci olarak bu mutlak noktaları sorgulamadan yazarsanız” diyor, “o zaman başınız belaya girer.”

Hiçbir Belgeyi Göz Ardı Etmeyin

Maher, ihale ilanları, bildirimler ve duyurular da dahil olmak üzere çeşitli bürokratik süreçler sırasında oluşturulan her türlü belgeyi incelediğini söylüyor ancak muhabirleri bunları kullanmadan önce tam olarak anlamaya dikkat etmeleri konusunda uyarıyor. “Varsayımlarda bulunmayın” diyor.

Azam haberlerinde mahkeme kayıtlarını da kullanıyor çünkü bunlara ulaşmak resmi kayıtlara ulaşmaktan daha kolay. Çalınan topraklar serisi için bunların özellikle verimli olduğunu kanıtladığını söylüyor. “Arazi gaspına karşı açılan davaları incelemek çok önemli. Dava dosyalarının çoğunda bölgenin ayrıntılı haritaları yer alıyor. Ayrıca, mahkeme davaları yoluyla arazi gaspına karşı direniş gösteren sivil toplum ve bağımsız STK’lardan da bu tür veriler elde edilebilir” diye açıklıyor.

Bir Ritim Geliştirin

Maher, şehri araştırmanın yapısı içinde bile bir tempo geliştirmenin önemli olduğunu söylüyor. “Her şeyi yapmaya çalışmayın” diye uyarıyor.

Azam, haber kuruluşlarını değiştirirken bile belediye “temposunun” kendisiyle birlikte kaldığını söylüyor. “Araştırmacı gazetecilik kariyerim boyunca hangi haber kuruluşuna katıldıysam orada yerel yönetimleri takip ettim” diyor.

Bu ona sadece sorunları daha derinlemesine anlamasına yardımcı olmakla kalmadı, aynı zamanda harika ipuçları da verdi. Yerel yönetimlerle ilgili bir tartışma sırasında, çöp döküm alanlarının şehir içindeki arazileri yasadışı yollarla kontrol altına almak için kullanıldığına dair bir ipucu almış. Bu nedenle, arazi parçalarının önce nasıl düzleştirildiğini  daha sonra istila  edilecek bir alan olarak işaretlemek için ve daha sonra çöp dökme alanı olarak kullanıldığını ve nihayetinde kalkınma için “ele geçirildiğini” titizlikle gözlemliyor.

Azam, kent yönetimi hakkında araştırma yapmanın ve yazmanın çok önemli olduğunu söylüyor. “Nihayetinde bu kadar çok insanın acı çekmesine neden olan ama kimsenin hakkında konuşmadığı bir şey. Özellikle Karaçi gibi büyük bir metropolde, bu şehrin nasıl yönetildiği ve idare edildiği hakkında nasıl konuşmazsınız?”

Ek Kaynaklar

Pakistan’dan 2022’nin En İyi Araştırmacı Gazetecilik Örnekleri 

Sujag: Pakistan’da İktidarın Sınırlarından Araştırmacı Gazetecilik

Araştırmacı Gazetecilikte Kadınlar için 9  İpucu

Amel Ghani GIJN’in Urduca Editörüdür. Pakistan’daki dini siyasi partilerin yükselişinden çevre ve dijital haklara kadar her konuda haber yapmıştır. Fulbright bursiyeri ve araştırmacı gazetecilik alanında uzmanlaştığı Columbia Üniversitesi’nden gazetecilik alanında yüksek lisans derecesine sahip.

Ayaz Khan Pakistan’da yaşayan bir araştırmacı ve gazetecidir. İklim değişikliği üzerine çalışmaktadır ve Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün bir programı olan Oxford İklim Gazeteciliği Ağı’nın (OCJN) bir üyesidir. Dawn ve diğer yayın organları için çalışmıştır.

The post Karaçi’yi Keşfetmek: Modern Bir Metropoldeki Sorunları Araştırmak için Harita ve Veri Kullanımı appeared first on Global Investigative Journalism Network.